Προυντόν, Πιερ Ζοζέφ

(Proudhon, Μπεζανσόν 1809 – Παρίσι 1865). Γάλλος πολιτικός και οικονομολόγος. Αφού πέρασε δύσκολη νεανική ζωή, εργαζόμενος ως τυπογράφος και συγχρόνως σπουδάζοντας, ο Π. έγινε γνωστότατος το 1840 με τη μελέτη του Tι είναι η ιδιοκτησία; (Qu’est-ce que la propriete?), στην οποία περιλαμβανόταν η περίφημη φράση του η ιδιοκτησία είναι κλοπή. Διατηρούσε αρχικά επαφές με τον Μαρξ, ο οποίος τον εκτιμούσε πολύ, απομακρύνθηκε όμως γρήγορα από αυτόν με τη δημοσίευση του έργου του Σύστημα των οικονομικών αντιφάσεων ή Φιλοσοφία της αθλιότητας (1846), το οποίο ο Μαρξ κατέκρινε βιαιότατα χαρακτηρίζοντας τον συγγραφέα του μικροαστό σοσιαλιστή. Αφού εξελέγη βουλευτής στη Συντακτική Συνέλευση του 1848, ο Π. καταδικάστηκε λίγο αργότερα σε φυλάκιση 3 ετών, επειδή δημοσίευσε δύο άρθρα εναντίον του Λουδοβίκου Ναπολέοντα. Mετά την αποφυλάκισή του συνέχισε ακούραστος τη δράση του ως συγγραφέας και μαχητής, γεγονός που το 1858 είχε ως αποτέλεσμα μια δεύτερη καταδίκη του σε φυλάκιση, την οποία απέφυγε να εκτίσει φεύγοντας στις Βρυξέλλες, όπου έζησε 4 χρόνια για να ξαναγυρίσει στο Παρίσι μόνο το 1862. Ο Π. ξεκινά από τη σκέψη ότι ο επιχειρηματίας πληρώνοντας σε κάθε εργάτη του μισθό ανάλογο με την παραγωγικότητα της ατομικής εργασίας του, αποκτά στην πραγματικότητα την πολύ μεγαλύτερη αξία της συντονισμένης εργασίας όλων των εργατών και έτσι έχει ένα κέρδος που προκύπτει από τη διαφορά μεταξύ του αθροίσματος των μισθών που πλήρωσε και της αξίας του προϊόντος που κατασκευάστηκε. Με τον τρόπο αυτό ένα μέρος της αμοιβής που ανήκει στον εργαζόμενο κατακρατείται προς όφελος του επιχειρηματία, ο οποίος το διαθέτει για την παραγωγή άλλων κεφαλαιουχικών αγαθών. Η μορφή αυτή εκμετάλλευσης είναι δυνατή μόνο επειδή η τάξη των ιδιοκτητών έδωσε στον εαυτό της το αποκλειστικό δικαίωμα να διαθέτει τα εργαλεία παραγωγής. Έτσι πρέπει να νοηθεί η θέση του Π. σύμφωνα με την οποία η περιουσία είναι κλοπή. Από το άλλο μέρος ο Π., φανατικός εχθρός κάθε μορφής κρατικοποίησης, ορίζει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας ως θρίαμβο της ελευθερίας, βλέποντας σε αυτήν τη μόνη αληθινή εγγύηση εναντίον κάθε αυθαιρεσίας της δημόσιας εξουσίας. Για να συμφιλιώσει αυτές τις αντιφατικές αντιλήψεις ο Π. προτείνει ουτοπικές λύσεις, όπως των άτοκων δανείων, της οποίας η πρακτική εφαρμογή που επιχειρήθηκε το 1849 με την ίδρυση της Τράπεζας του Λαού αποκαλύφθηκε γρήγορα αδύνατη. Ο Προυντόν, Γάλλος πολιτικός και οικονομολόγος, σε πίνακα του Κουρμπέ. Σ’ αυτόν οφείλεται ο δογματισμός «η ιδιοκτησία είναι κλοπή». (Μουσείο Μπεζανσόν).